بنیان های روش تحقیق در تعامل علوم انسانی و اسلامی

بنیان های روش تحقیق این گونه تعریف می شود که به راهکارها و راهبردهایی اشاره دارد که محقق را به سمت منبع اصلی اطلاعات در خصوص دستیابی به هدف یا نتیجه‌ای واضح و روشن درباره موضوعی خاص راهنمایی می‌کند.

بسیاری از دانشجویان و فارغ‌التحصیلان در مورد تفاوت‌های میان روش تحقیق و فنون مرتبط با تحقیق، اطلاعات لازم و کافی را ندارند و چه بسا این موضوع باعث آن می‌گردد تا در مراحل تحقیق علمی، در مسیری اشتباه گام بردارند.

در روش تحقیق، شخص از راه‌های گوناگونی همچون مشاهده، مصاحبه و… برای رسیدن به منابع و اطلاعات، استفاده می‌نماید. به این ترتیب در تعریف روش تحقیق می‌توانیم به عبارتی ساده‌تر این‌گونه بیان نماییم که روش تحقیق، روشی قابل استناد است که از آن برای رسیدن به پاسخ سؤال و کشف حقیقت در مورد موضوعی واحد، بهره می‌بریم.

درباره کتاب

در کتاب بنیان های روش تحقیق در باب بنیان‌های روش و روش‌شناسی، طبقه‌بندی آن‌ها و نسبت آن‌ها با یکدیگر و زمینه‌های کارآمدی آن‌ها سخن خواهیم گفت. موضوع این کتاب، «روش‌شناسی مضاف» نیست تا روش‌های معمول در یک رشته خاص علمی را مورد بحث قرار دهد؛ روش‌شناسی هم نیست تا به «چینه‌ای از روش‌ها» برای رسیدن به مقصودی خاص بپردازد.

بلکه موضوع این کتاب، یک نگاه درجه دوم و از فاصله دور به روش‌های معمول یا قابل کاربرد در علوم انسانی و اجتماعی است. با این کار، ویژگی‌های کلی هر روش و جایگاه آن در طبقه‌بندی روش‌ها روشن می‌شود، بدون آن که اصراری برای انتساب آن به علم و رشته بخصوصی باشد.

بنا بر این هدف کتاب بنیان های روش تحقیق، ارتقا دادن «سواد روشی» است که بتواند هم در توسعه علوم و هم در ارتباط‌گیری بین علوم یاری‌رسان باشد. این امید نیز وجود دارد که چنین رویکردی، بخصوص در ایجاد زبان مشترک روش‌شناختی میان علوم انسانی عرفی و علوم سنتی اسلامی کارساز باشد.

این کتاب رابطه مباحث فلسفی با روش‌های عملیاتی را آشکار می‌سازد و از همین رو می‌توان گفت روش‌شناسی بدان معنا که در کتاب حاضر مورد نظر است، لایه‌ای میانی، بین فلسفه علم و روش‌های عملیاتی است.

درباره نویسنده

احمد پاکتچی، متولد ۱۳۴۲ در تهران است. وی متخصص علوم قرآن و حدیث، عضو شورای عالی علمی مرکز دائره‌المعارف بزرگ اسلامی و همچنین سفیر ایران در سازمان یونسکو است.

وی عضو پیشین هیئت علمی دانشگاه امام صادق بوده و در حال حاضر، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی است. او همچنین سرپرست پیشین پژوهشکده دانشنامه نگاری در پژوهشگاه علوم انسانی نیز بوده و مدیر کنونی گروه نشانه‌شناسی هنر در فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران است.

از سوابق علمی اجرایی وی می‌توان به این موارد اشاره نمود:

• مدیر گروه فقه، علوم قرآنی و حدیث دائره‌المعارف بزرگ اسلامی، از سال ۱۳۷۰ تا ۱۳۹۳؛
• عضو شورای عالی علمی مرکز دائره‌المعارف بزرگ اسلامی از سال ۱۳۶۸ تا کنون؛
• مدیر گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه امام صادق، از سال ۱۳۷۸ تا ۱۳۹۵؛
• عضو گروه نشانه‌شناسی هنر، فرهنگستان هنر ایران، از سال ۱۳۸۱ش تا کنون؛
• مدیر گروه نشانه‌شناسی هنر، فرهنگستان هنر ایران، از سال ۱۳۸۶ تا کنون؛
• عضو وابسته گروه مطالعات روسیه و اروپای شرقی، مؤسسه مطالعات آمریکای شمالی و اروپا، دانشگاه تهران، از سال ۱۳۸۴ تا کنون؛
• عضو هیئت علمی مؤسسه مطالعات روسیه، آسیای مرکزی و قفقاز (ایراس)، از سال ۱۳۸۳ش تاکنون.

سایر کتب

از سایر آثار احمد پاکتچی می‌توان به عناوین زیر اشاره نمود.

• مکاتب فقه امامی ایران پس از شیخ طوسی تا پایگیری مکتب حله؛
• اسلام: پژوهشی تاریخی و فرهنگی؛
• ایران: تاریخ، فرهنگ، هنر؛
• مولد امیرالمؤمنین نصوص مستخرجه من التراث الاسلامی؛
• مایه‌های فلسفی در میراث ایران باستان: پیجویی شاخصه‌ها برای رده‌بندی مکاتب مزدایی؛
• نقد متن؛
• تاریخ تفسیر؛
• ماهیت علوم قرآن؛
• علل الحدیث، به ضمیمه بازشناسی متن مصباح الشریعه؛
• روش تحقیق با تکیه بر حوزه علوم قرآن و حدیث.