فلسفه انتقادی تاریخ

فلسفه انتقادی تاریخ به تحلیل‌های فلسفی، بررسی وقایع گذشته و ماهیت اطلاعات می‌پردازد. آن چه فلسفه تاریخ را در ذهن اندیشمندان و فلاسفه برجسته می‌سازد همانا این نکته است که مفهوم تاریخ نقش کلیدی در تفکر بشری بازی می‌کند.

تاریخ، توجه انسان را به تغییرات، نقش عوامل مادی در امور انسان‌ها و معانی که انسان‌ها به وقایع تاریخی داده‌اند، جلب کرده و قابلیت یادگیری از تاریخ را مهیا می‌سازد. از آنجایی که درک تاریخ به درک بهتر و واقع‎‌بینانه‌تری از وضعیت موجود می‌انجامد مورد توجه خاص فلاسفه بوده است.

فلسفه انتقادی تاریخ را از انواع فلسفه علم برمی‌شمارند و همان گونه که از عنوان آن برمی‌آید حاصل پیوند میان فلسفه و تاریخ است. در فلسفه انتقادی از منظر معرفت‌ شناسی به تاریخ نظر می‌شود و طبعتاً در بسیاری موارد با حوزه‌های تاریخ‌نگاری هم پوشی دارد.

این حوزه معرفتی، از ارتباط متقابل مورخ و گذشته تاریخی و تداخل افق‌های زمانی حال و گذشته به وجود می آید و شناخت و تحلیل تاریخ را در پرتو نگرشی ساختاری و نظام‌مند مورد توجه قرار می‌دهد.

درباره کتاب

کتاب فلسفه انتقادی تاریخ نوشته سیدابوالفضل رضوی، به بیان ساز و کار پیدایش و تحول علم تاریخ می پردازد. برخلاف فلسفه نظری تاریخ که سابقه‌ای طولانی دارد و سابقه آن را می‌توان تا شروع حیات جمعی انسان و دغدغه وی نسبت به هستی و حیات دنبال کرد.

فلسفه انتقادی تاریخ، دانشی نسبتاً جدیدی است. این نظریه در قرن بیستم مطرح شده و به مباحثی از قبیل عینیت و جایگاه امر واقع در تاریخ، علیت در تاریخ، تبیین در تاریخ، در تاریخ می پردازد.

کتاب حاضر در دو بخش و در کل در بر  دارنده چهار فصل است:

• فصل اول از بخش نخست اختصاص دارد به مفهوم‌ پردازی درباره فلسفه تاریخ و ماهیت و موضوعیت
• فصل دوم طرح پیشینه و سابقه مباحث مربوط به فلسفه انتقادی تاریخ و بررسی سهم دیدگاه‌ها و مکاتب تأثیرگذار
• فصل سوم  علم تاریخ را در افق پست‌مدرنیست کنکاش می‌کند.
• فصل اول بخش دوم جایگاه تاریخ را در نسبت میان علم و معرفت برسی می‌کند

درباره نویسنده

سید ابوالفضل رضوی دانشیار، تاریخ در دانشکده ادبیات دانشگاه دانشگاه خوارزمی است؛ وی همچنین عضو پیوسته انجمن ایرانی تاریخ و نیز عضو پیوسته انجمن علمی ایرانی تاریخ اسلام است.

از عناوین مقالات پرتعدادی که وی تا کنون در زمینه تاریخ نگاشته است در اینجا به اندک عناوینی اشاره می‌شود:

• تاریخ شناسی؛ از بازساخت تا واساخت: نقدی بر کتاب واساخت تاریخ؛
• حماسه به مثابه تاریخ: کارآمدی شعر حماسی در بینش تاریخ شناسانه حمدالله مستوفی؛
• جایگاه اشرافیت نظامی در مناسبات ایلخانان و ممالیک؛
• جایگاه امارت های مغولی در نهادینگی ساختار حکومتی ایلخانان؛
• جایگاه تاریخ در نظام فلسفی هگل؛
• نقدی بر کتاب «جستارهایی درباره مناسبات شهر و شهرنشینی در دوره سلجوقیان».

سایر کتب

از دیگر کتب سید ابوالفضل رضوی می‌توان به این عناوین اشاره نمود:

• شهر، سیاست و اقتصاد در عهد ایلخانان، امیر کبیر، ۱۳۸۹؛
• ایران در اوایل عهد ایلخانان، رنسانس ایرانی، امیرکبیر، ۱۳۸۸؛
• فلسفه تاریخ، دانشگاه پیام نور، ۱۳۹۶؛
• درآمدی بر تاریخ‌نگاری ایرانی ـ اسلامی، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، ۱۳۹۴؛
• تاریخ‌نگاری فارسی در ایران میانه، نگارستان اندیشه،۱۴۰۰؛
• قدرت، سیاست و سنت در امپراتوری مغول و عهد ایلخانان، در دست چاپ، ۱۴۰۱؛
• انقلاب اسلامی در جهرم، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۹۴؛