پژوهش در علوم سیاسی

پژوهش در علوم سیاسی مدرن از بدو ظهور در قرن نوزده میلادی داعیه علم بودن به سبک علوم طبیعی را داشتند و آنگونه که پدر جامعه‌شناسی مدرن، اگوست کنت، اعلام کرده بود، می‌بایست علومی اثباتی باشند. روش‌شناسی همه علوم، اعم از طبیعی و اجتماعی، برای اثبات‌گرایان یکسان بود.

شرط پژوهش علمی‌ صدق‌پذیری گزاره‌های پژوهشگر از راه مشاهده و سنجش دقیق مقولات مورد بررسی بود. این روش علمی واحد مبتنی بر مجموعه‌ای از قواعد منطقی مجرد و مستقل از جهان و کردارهای اجتماعی آدمیان فرض می‌شد و کاربردی عام و فراگیر داشت.

اگرچه مخالفان اثبات‌گرایان از همان ابتدا ادعاهای گزاف و خوش‌بینانه آنها را مورد تردید قرار داده بودند. این مخالفت‌ها نتوانست مانع از رواج گسترده این رویکرد معرفت‌شناختی به پژوهش در حوزه علوم اجتماعی شود. به تدریج اصول دیدگاه اثبات‌گرایی بر حوزه پژوهش‌های اجتماعی سلطه یافت.

به گونه‌ای که اهل پژوهش، اغلب بدون توجه و حتی آگاهی از مفروضات اثبات‌گرایانه خود، عمل پژوهش را انجام می‌دادند یا در صورت آگاهی از آن مفروضات، تردید در آنها و ورود به مباحث معرفت‌شناختی پیچیده و احتمالاً حل‌ناشدنی را روا نمی‌دانستند.

بحث‌های معرفت‌شناختی یکی از حوزه‌های اندیشه فلسفی را تشکیل می‌دهد. به ویژه پس از چرخشی که رنه دکارت (۱۶۵۰ ـ ۱۵۹۶) در مباحث اصلی فلسفه از اندیشه درباره معنای هستی (هستی‌شناسی) به اندیشه درباره فرآیند شکل‌گیری دانش ایجاد کرد.

به مهمترین موضوع فلسفه در خصوص علوم جدید تبدیل شده است. پرسش‌های معرفت‌شناختی به معنای پرسش درباره ماهیت آنچه می‌دانیم، یا دانش ما نسبت به اشیا و امور هستی است. به عبارت دیگر، معرفت‌شناسی حوزه‌ای است که در آن دعاوی مربوط به شناخت سنجیده می‌شود.

درباره کتاب

امروزه در عرصه علوم اجتماعی، که علوم سیاسی نیز بخشی از آن به‌شمار می‌رود، هیچ‌گونه وحدت روش‌شناختی مشاهده نمی‌شود. رویکردهای گوناگون به پژوهش در علوم اجتماعی مبانی فلسفی و معرفت‌شناختی متفاوتی دارند و راه‌های مختلفی برای دستیابی به دانش علمی‌توصیه می‌کنند.

با عیان شدن کاستی‌های هر یک از روش‌های موجود، به ادعاهای مطلق این روش‌ها برای کسب «شناخت» اقبال چندانی نمی‌شود. نه می‌توان تمام پدیده‌های اجتماعی را در قالب روابط منطقی و ریاضی‌گونه درآورد و فهم آن‌ها را به قوای عقلانی ذهن شناسنده سپرد و نه می‌توان به تجربه ناب که فارغ از هر نوع پیش‌داوری و مفروضات و ساختارهای ذهن است، دل بست.

درباره نویسنده

کاووس سیدامامی متولد سال ۱۳۳۲ و درگذشته سال ۱۳۹۶، فعال محیط زیست، جانباز جنگ ایران و عراق، دارای مدرک دکتری جامعه‌شناسی، عضو هیئت علمی دانشکده معارف اسلامی و علوم سیاسی دانشگاه امام صادق، استاد ارتباطات و مدیرعامل مؤسسه «حیات وحش میراث پارسیان» بود که در ۱۹ بهمن ۱۳۹۶ در زندان اوین درگذشت.

وی دارای مدرک کارشناسی در رشته جامعه‌شناسی و کارشناسی ارشد در رشته امور بین‌الملل از دانشگاه اوهایو آمریکا بود. همچنین مدارک کارشناسی ارشد و دکتری جامعه‌شناسی را نیز از دانشگاه ارگان آمریکا اخذ نموده بود.

سایر کتب

از سایر آثار کاووس سیدامامی می‌توان به این عناوین اشاره نمود:

• روش‌های مصاحبه برای پژوهش‌های سیاسی، دانشگاه امام صادق، ۱۳۹۵؛
• تحقیق در رسانه‌های جمعی، سروش، ۱۳۹۴؛
• عصر تبلیغات: استفاده و سوء استفاده روزمره از اقناع (یکی از مترجمین)، سروش، ۱۳۹۱؛
• انفاق و کمکهای بین‌المللی: رفتارهای حمایت‌گرایانه در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، دانشگاه امام صادق، ۱۳۹۱؛
• آینده ارزش‌ها (یکی از مترجمین)، دانشگاه امام صادق، ۱۳۹۰؛
• سیاست، دین و فرهنگ، مطالعه‌ای بین رشته‌ای (یکی از مؤلفین)، دانشگاه امام صادق، ۱۳۸۹؛
• اخلاق و محیط‌زیست (رهیافتی اسلامی)، دانشگاه امام صادق، ۱۳۸۹؛
• اسلام در اروپا: سیاست‌های دین و امت (مترجم)، باز، ۱۳۸۰؛
• دیدگاه‌هایی درباره دگرگونی اجتماعی، مرکز نشر دانشگاهی، ۱۳۷۳؛
• کتاب: برنامه سعادت، مرتضوی، ۱۳۷۳.