اصول و روش های راهنمایی و مشاوره

اصول و روش های راهنمایی و مشاوره، با رویکرد علوم تربیتی و شناختی، به معنای ارائه کمک و راهکارهای ساختاریافته به افراد برای حل مسائل شخصی، تحصیلی، یا شغلی است.

این رویکرد بر پایه مفاهیم علمی و تربیتی طراحی شده است. هدف آن، رشد و پیشرفت مهارت‌های شناختی، عاطفی، و رفتاری افراد است. در این فرایند، راهنما یا مشاور به افراد کمک می‌کند تا مشکلات خود را شناسایی کرده، تصمیمات بهتری بگیرند و به اهداف شخصی و حرفه‌ای خود دست یابند.

از منظر علوم تربیتی، راهنمایی و مشاوره بر اساس نظریات یادگیری و رشد انسانی بنا شده است. نظریاتی مانند نظریه شناختی ـ رفتاری (CBT) و رویکردهای انسان‌گرایانه به‌طور خاص در این حوزه کاربرد دارند.

این نظریات بر اهمیت شناخت، یادگیری مهارت‌های حل مسئله، و تقویت باورهای مثبت تأکید می‌کنند. در محیط‌های آموزشی، مشاوره به دانش‌آموزان کمک می‌کند تا مهارت‌های تحصیلی بهتری کسب کنند، استرس‌ها را مدیریت کنند و رفتارهای اجتماعی مناسبی را پرورش دهند.

از سوی دیگر، رویکردهای شناختی در مشاوره به نقش فرآیندهای ذهنی، مانند حافظه، تفکر، و تصمیم‌گیری، توجه ویژه‌ای دارند. این رویکردها معتقدند که نحوه درک و تفسیر افراد از رویدادها می‌تواند بر رفتارها و احساسات آن‌ها تأثیر بگذارد.

بنابراین، مشاوره شناختی تلاش می‌کند تا افکار ناسازگار یا غیرمنطقی را شناسایی و اصلاح کند و به فرد کمک کند تا نگرشی مثبت‌تر و منطقی‌تر به مسائل داشته باشد. در کنار این رویکردها، علوم تربیتی در زمینه مشاوره تأکید ویژه‌ای بر ارزش‌های اخلاقی، فرهنگ، و هویت فردی دارد.

در این راستا، راهنمایی و مشاوره می‌تواند به‌طور خاص برای گروه‌های خاص، مانند دانش‌آموزان، افراد با نیازهای ویژه، یا کارکنان سازمان‌ها، طراحی و اجرا شود. این تطبیق‌پذیری باعث می‌شود که مشاوره به ابزاری قدرتمند برای مدیریت چالش‌های مختلف زندگی تبدیل شود.

درباره کتاب

کتاب اصول و روش‌های راهنمایی و مشاوره نوشته سیدمهدی حسینی بیرجندی، یکی از منابع آموزشی مهم در حوزه مشاوره و علوم تربیتی است. این کتاب به گونه‌ای طراحی شده است که بتواند دانش اولیه و اطلاعات عمومی در زمینه راهنمایی و مشاوره را به خوانندگان ارائه دهد.

در عین حال، محتوای کتاب با هدف آمادگی برای دروس تخصصی مشاوره تدوین شده است. نویسنده در تدوین این اثر، اصل سادگی، روانی، و انطباق با شرایط فرهنگی و آموزشی جامعه ایرانی را مدنظر داشته است.

ساختار کتاب به چهار بخش اصلی تقسیم می‌شود:

• بخش اول، مفاهیم بنیادی راهنمایی و مشاوره، از جمله تاریخچه، اصول و ضرورت، و وظایف مختلف مشاوران بررسی می‌شود.
• بخش دوم به فنون و ابزارهای کاربردی در مشاوره اختصاص دارد و مباحثی مانند مصاحبه، آزمون‌ها، و روش‌های ارزیابی مورد بحث قرار گرفته است
• بخش سوم، نظریه‌ها و روش‌های مشاوره، همراه با مبحث خانواده‌درمانی ارائه شده است.
• بخش چهارم به مسائل عملی و مهارت‌های کاربردی می‌پردازد و توجه ویژه‌ای به مشکلات مشاوران تازه‌کار و برنامه‌های کارورزی دارد.

یکی از ویژگی‌های برجسته این کتاب، تمرکز بر نیازهای دانشجویان و مشاوران در محیط‌های واقعی است. این کتاب در فصل های با ارائه راهکارهای عملی و ملموس، دانشجویان را برای مواجهه با چالش‌های حرفه‌ای آماده می‌کند.

همچنین، موضوعاتی مانند راهنمایی و مشاوره با رویکرد اسلامی، نشان‌دهنده تلاش نویسنده برای تطبیق دانش علمی با ارزش‌های فرهنگی و دینی است. این ویژگی‌ها، کتاب را به یک منبع معتبر و کاربردی در حوزه مشاوره و راهنمایی تبدیل کرده است.

درباره نویسنده

سید مهدی حسینی بیرجندی، استاد و نویسنده برجسته در حوزه مشاوره و راهنمایی می باشد. بیرجندی از پیشگامان این رشته در ایران می باشد. یکی از آثار مهم او، کتاب «اصول و روش های راهنمایی و مشاوره» است.

کتاب اصول و روش های راهنمایی و مشاوره برای نخستین بار در سال ۱۳۷۶ توسط مرکز انتشارات علمی دانشگاه آزاد اسلامی منتشر شد. این کتاب، شامل ۳۸۲ صفحه، مرجعی شناخته‌شده برای دانشجویان و علاقه‌مندان به حوزه مشاوره است.

همچنین، کتاب‌های دیگری مانند «مشاوره و روان‌درمانی خانواده» و «روان‌درمانی و مشاوره با رویکرد اسلامی» از دیگر تألیفات وی هستند که به بررسی موضوعات مربوط به خانواده و روان‌درمانی از دیدگاه اسلامی پرداخته‌اند. باوجود گستردگی فعالیت‌ها و آثار ایشان، متأسفانه اطلاعات بیشتری درباره زندگی شخصی یا وضعیت فعلی او، مانند فوت یا حیات، در دسترس نیست.

این در حالی است که این شخصیت علمی و پژوهشی کشور، به مدت بیست و یک سال، از ۱۳۶۵ تا ۱۳۸۶، ریاست دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن را بر عهده داشته است.

وی پس از «محمدکاظم شریعت‌پناهی» ـ نخستین رئیس دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن، از شروع به کار در ۱۴ آبان سال ۱۳۶۲ تا استعفایش در شهریور سال ۱۳۶۵ ـ دومین رئیس این واحد دانشگاهی و نیز دارنده طولانی‌ترین زمان خدمت در این پست (۲۱ سال).

سایر کتب

از دیگر آثار سیدمهدی حسینی بیرجندی، می‌توان از این عناوین نیز نام برد.

• خانواده‌درمانی و مشاوره ازدواج و زناشویی، انتشارات اساطیر، ۱۳۸۴ (چاپ دوم)؛
• آموزش و مشاوره قبل از ازدواج، انتشارات آوای نور، ۱۳۹۶ (چاپ پنجم)؛
• راهنمایی و مشاوره تحصیلی (با تجدیدنظر کلی و اضافات) و تاریخچه راهنمایی و مشاوره در ایران، انتشارات رشد ـ جوانه رشد، ۱۳۹۷ (چاپ هشتم)؛
• آموزش و مشاوره قبل از ازدواج با رویکرد اسلامی، انتشارات آوای نور، ۱۳۹۸ (چاپ دوم).