درآمدی جدید به فرا اخلاق

درآمدی جدید به فرا اخلاق به‌ عنوان شاخه‌ای از فلسفه اخلاق به تحلیل و بررسی مفاهیم، استدلال‌ها و مبانی اخلاقی می‌پردازد. این حوزه از فلسفه از اوایل قرن بیستم به طور جدی مورد مطالعه قرار گرفته و به فهم ما از معنای اخلاق و نحوه اعمال آن در زندگی روزمره کمک می‌کند.

فیلسوفان برجسته‌ای مانند مور (George Edward Moore (G.E. Moore))، آیر (Alfred J. Ayer) و استیونسن (Charles L. Stevenson) در شکل‌گیری و توسعه این حوزه نقش داشته‌اند.

فرااخلاق یا Metaethics شاخه‌ای از فلسفه اخلاق است که به جای پرداختن به محتوای اخلاقی خاص (یعنی آنچه که خوب یا بد، درست یا نادرست است)، به بررسی ماهیت، مبانی و معنای گزاره‌های اخلاقی و نظام‌های ارزشی می‌پردازد.

به عبارت دیگر، فرااخلاق به جای اینکه بگوید «چه کاری باید انجام دهیم»، می‌پرسد: «وقتی می‌گوییم کاری خوب است یا بد، چه معنایی دارد؟» یا «آیا احکام اخلاقی حقیقت‌پذیر هستند یا صرفاً بیانگر احساسات و نگرش‌های ما؟».

اصطلاح «فرااخلاق» اولین بار در دهه ۱۹۲۰ توسط فیلسوف انگلیسی جرج ادوارد مور (G.E. Moore) در کتاب اصول اخلاقی (Principia Ethica) استفاده شد. مور در این کتاب به تحلیل مفاهیم اخلاقی مانند «خوبی» پرداخته است.

 استدلال کرد که «خوب» یک مفهوم ساده و غیرقابل تعریف است، مشابه مفاهیم اولیه‌ای مانند «زرد» یا «آبی». او معتقد بود که وقتی می‌گوییم چیزی خوب است. نمی‌توانیم به معنای واقعی آن را با عباراتی غیر از خودش توضیح دهیم.

در همان دوره، دیگر فیلسوفان مانند آلفرد جی. آیر (Alfred J. Ayer) و چارلز ل. استیونسن (Charles L. Stevenson) نیز به بررسی ماهیت زبان اخلاقی پرداختند. آیر، که یکی از نمایندگان برجسته مکتب تحصلی منطقی بود، استدلال کرد که احکام اخلاقی معنای شناختی ندارند؛ یعنی نمی‌توانند به معنای سنتی درست یا نادرست باشند، بلکه بیانگر احساسات و واکنش‌های عاطفی ما هستند.

درباره کتاب

بیشتر مباحث فرااخلاق در سه حوزه معناشناسی، هستی‌شناسی و معرفت‌شناسی هستند و در آن‌ها مفاهیمی مثل خوب، بد، درست و نادرست تحلیل و بررسی می‌شوند. کتاب پیش‌روی خوانندگان از جدیدترین و کامل‌ترین منابع فرااخلاقی است که به فارسی ترجمه می‌شود.

کتاب با فصلی درباره‌ی چیستی فرااخلاق آغاز می‌شود و با مباحثی در باب واقع‌گرایی، نسبی‌گرایی، معرفت‌شناسی اخلاق، نظریه خطا، ذهنی‌انگاری، تخیل‌گرایی، طبیعت‌گرایی علمی، ناطبیعت‌گرایی و … ادامه پیدا می‌کند. هدف اصلی کتاب این است که خوانندگان با مهم‌ترین جریان‌های فکری، مسائل و مباحث، استدلال‌ها و دیدگاه‌های حوزه‌ی فرااخلاق آشنا شوند.

فرااخلاق شامل موضوعات متنوعی است که به درک ما از اخلاق و زبان اخلاقی کمک می‌کنند. برخی از موضوعات مهم در فرااخلاق عبارت‌اند از:

• مفهوم‌گرایی اخلاقی (Moral Cognitivism) و غیرمفهوم‌گرایی (Non-Cognitivism):
  این بحث به بررسی این می‌پردازد که آیا احکام اخلاقی می‌توانند حقیقت‌پذیر باشند (مفهوم‌گرا) یا صرفاً بیانگر احساسات، دستورات یا نگرش‌ها هستند (غیرمفهوم‌گرا).
• واقع‌گرایی اخلاقی (Moral Realism) و ضدواقع‌گرایی (Anti-Realism):
  این موضوع به این پرسش می‌پردازد که آیا ارزش‌های اخلاقی به‌طور عینی وجود دارند (واقع‌گرا) یا اینکه آنها صرفاً ساخته‌های ذهن انسان هستند (ضدواقع‌گرا).
• نسبی‌گرایی اخلاقی (Moral Relativism):
  این دیدگاه معتقد است که احکام اخلاقی ممکن است در بسترهای فرهنگی و اجتماعی مختلف متفاوت باشند و هیچ‌گونه استاندارد مطلقی برای درستی یا نادرستی وجود ندارد.
• معرفت‌شناسی اخلاقی (Moral Epistemology):
  این موضوع به بررسی این می‌پردازد که چگونه می‌توانیم به دانش اخلاقی دست یابیم و آیا می‌توانیم به‌طور قطعی بدانیم چه چیزی درست یا نادرست است.
• نظریه خطا (Error Theory):
  این نظریه بیان می‌کند که تمام احکام اخلاقی سعی می‌کنند حقایق عینی را بیان کنند، اما در واقع، همه آنها اشتباه هستند، زیرا هیچ واقعیت اخلاقی وجود ندارد.

درباره نویسنده

مارک ون روجن (Mark van Roojen) فیلسوفی آمریکایی است که در زمینه فلسفه اخلاق و فرااخلاق تخصص دارد. او استاد فلسفه در دانشگاه نبراسکا در لینکلن است. ون روجن به طور خاص در زمینه نظریه‌های اخلاقی همچون طبیعت‌گرایی اخلاقی و غیرطبیعت‌گرایی، نسبی‌گرایی اخلاقی و عینیت‌گرایی اخلاقی فعالیت نموده و شناخته شده است.

آثار او اغلب به موضوعاتی مانند واقع‌گرایی اخلاقی (Moral Realism)، بیان‌گرایی (Expressivism)، و عینیت‌گرایی اخلاقی (Moral Objectivity) می‌پردازد.

او نویسنده کتاب‌هایی از جمله «Metaethics: A Contemporary Introduction» است که به عنوان معرفی جامع و به روز از مباحث کلیدی در فرااخلاق شناخته می‌شود. همچنین، مقالات و تحقیقات متعددی از او در مجلات معتبر فلسفی منتشر شده است.

مارک ون روجن با رویکردی تحلیلی به مسائل اخلاقی می‌پردازد و در تدریس و نگارش‌های خود تلاش می‌کند تا مفاهیم پیچیده اخلاقی را به زبانی روشن و قابل فهم بیان کند. او همچنین به تبیین اختلافات و تفاوت‌های موجود بین دیدگاه‌های مختلف در زمینه فرااخلاق و ارائه تحلیل‌هایی برای پاسخ به این مسائل می‌پردازد.

سایر کتب

از دیگر آثار مارک ون روجن می‌توان به این عنایون اشاره نمود.

• Metaethics: A Contemporary Introduction (فرااخلاق: مقدمه‌ای معاصر)، روتلج (Routledge)، ۲۰۱۰؛ (کتاب حاضر برگردان این اثر است.)؛
• Moral Rationalism and Rational Amoralism: The Roots of Conflict in Metaethics (عقل‌گرایی اخلاقی و آمورالیسم عقلانی: ریشه‌های تضاد در فرااخلاق ـ این اثر در قالب مقاله منتشر شده است و کتابی مستقل نیست.)،

بیشتر آثار مارک ون روجن به صورت مقالات علمی در نشریات و کتاب‌های جمعی منتشر شده‌اند و کتاب‌های مستقل زیادی از او وجود ندارد. تمرکز اصلی او بر ارائه تحلیل‌های عمیق در مباحث فرااخلاقی از طریق مقالات بوده است.

هدف کتاب

فرااخلاق به ما کمک می‌کند تا بنیان‌های فلسفی مباحث اخلاقی را درک کنیم و به‌طور کلی‌تر، مفهوم اخلاق را تحلیل کنیم. این شاخه از فلسفه به روشن شدن اختلافات درون اخلاق کاربردی و هنجاری کمک می‌کند.

زیرا به این می‌پردازد که چگونه و چرا افراد ممکن است به توافق نرسند. فرااخلاق به ویژه برای کسانی که به دنبال درک عمیق‌تر از مفاهیم اخلاقی و بنیان‌های فلسفی آن‌ها هستند، مهم است