آموزش کلام اسلامی جلد اول (خداشناسی)

آموزش کلام اسلامی یا خداشناسی به این معناست که انسان به حقیقتی برسد که درک کند خداوند علت و خالق اوست و او عین نیاز و متعلق به خداوند است تا بدانجا که در قرآن آمده است: «ای مردم، شما (همگی) نیازمند به خدایید، تنها خداوند است که بی نیاز و شایسته هرگونه حمد و ستایش است.»

بطور کلی، معرفت و شناخت یک موجود به حسب آن شیء مورد شناخت، به دو صورت تحقق می‌یابد. یکی شناخت حضوری و دیگری شناخت حصولی. در مورد خداوند متعال نیز همین دو نوع شناخت متصور است.

یکی شناخت حضوری که بدون وساطت مفاهیم ذهنی، تحقق می‌یابد و دیگری شناخت کلی و حصولی که به وسیله مفاهیم عقلی حاصل می‌شود. قرآن کریم انسان را بالفطره خداشناس معرفی می کند.

مدعی است که همه انسان‌ها در مرحله‌ای، وجود پروردگار خویش را به صورت عیان مشاهده کرده و به ربوبیت او اعتراف کرده‌اند و به حسب آفرینش خود، یک نوع شناخت از آفریننده خود دارند. شناخت حصولی و حضوری خداوند را اینگونه بیان می کنیم: خداشناسی فطری ـ حضوری.

منظور از آن این است که دل انسان ارتباط عمیقی با آفریننده خود دارد. هنگامی که انسان به عمق دل خود توجه نماید چنین رابطه‌ای را خواهد یافت. ولی اکثر مردم مخصوصاً در اوقات عادی زندگی که سرگرم امور دنیا هستند، توجهی به این رابطه قلبی ندارند.

تنها هنگامی که توجهشان از همه چیز بریده می‌شود و امیدشان از همه اسباب قطع می‌گردد، می‌توانند به این رابطه قلبی توجه نمایند. و دیگری خداشناسی فطری ـ حصولی که منظور از آن، این است که عقل انسان برای تصدیق وجود خدا نیازی به تلاش و کوشش ندارد.

بلکه به آسانی درک می‌کند که وجود انسان و همه پدیده‌های جهان، نیازمند هستند. پس خدای بی نیازی وجود دارد که نیاز آنها را رفع کند.

درباره کتاب

کتاب آموزش کلام اسلامی اثر محمد سعیدی مهر در دو جلد به رشته تحریر درآمده است که کتاب حاضر جلد نخست این مجموعه است. هدف این آموزش علم کلام در سطح متوسط است و در جلد نخست به بحث درباره توحید، صفات الهی و افعال الهی اختصاص داده شده.

بیان جایگاه و ربط بین مباحث، بیان ساده مباحث فلسفی، ارائه خلاصه مطالب در انتهای فصول و نیز اشاره به نظریه مشهور علما در خصوص مباحث مطروحه را می‌توان از ویژگی‌های این اثر دانست.

در این مجلد پس از ارائه تعاریف، روش و گستره علم کلام، طی چهار بخش به مباحث خدایابی، توحید، صفات الهی و افعال الهی پرداخته شده است. اهمیت، مراتب و ضرورت بحث خداشناسی، راه‌های عمومی و اختصاصی رسیدن به خدا در قالبی ساده و روان مورد بحث قرار می‌گیرد.

در بخش دوم معنای توحید، اقسام و اهمیت آن سخن به میان آمده است. مباحثی همچون تقسیم‌بندی صفات، نظریه های اندیشمندان پیرامون امکان شناخت اوصاف الهی، صفات الهی در آینه روایات، راه های شناخت اوصاف الهی و صفات سلبی.

همچنین ابعاد مختلف علم، قدرت، حیات، اراده، کلام، صدق و حکمت الهی، همگی در بخش سوم گنجانده شده است. افعال الهی، حسن و قبح عقلی، حکمت الهی، عدل الهی، قضا و قدر و جبر و اختیار در فصل آخر کتاب مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد.

درباره نویسنده

محمد سعیدی مهر دارای مدرک کارشناسی الهیات از دانشگاه امام صادق ، کارشناسی ارشد الهیات از دانشگاه تربیت مدرس قم در سال ١٣٧٢ و دکتری فلسفه از دانشگاه تربیت مدرس در سال ١٣٧٩ است. وی دارای تحصیلات حوزوی در دروس خارج  از حوزه علمیه قم نیز است.

وی تا کنون چندین جایزه را در عناوین مختلف از آن خویش نموده است که از آن جمله عبارتند از:

• برگزیده جشنواره کتاب سال دانشجویی، ١٣٧۵، کتاب «علم پیشین الهی و اختیار انسان»
• برگزیده دومین جشنواره مطبوعات اسلامی، ١٣٨٣، مقاله «فلسفه تحلیلی و دین پژوهی تحلیلی».

سایر کتب

از دیگر عناوین نوشته سعیدی مهر می‌توان به این موارد اشاره نمود:

• کارل پوپر، رویش نو، ۱۳۸۶
• گوتلوب فرگه، علمی فرهنگی، ۱۳۸۸
• معارف اسلامی، انتشارات معارف، ۱۳۷۹
• آموزش کلام اسلامی، مؤسسه فرهنگی طه، ۱۳۷۷
• فلسفه دین؛ خدا، اختیار و شر، مؤسسه فرهنگی طه، ۱۳۷۶
• نگرش‌های نوین در فلسفه، دانشگاه قم و موسسه طه، ۱۳۸۰
• شرح جلد هشتم اسفار، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، ۱۳۷۷
• مبانی فلسفه دین، پژوهشکده فلسفه و کلام اسلامی و بوستان کتاب، ۱۳۸۳
• علم پیشین الهی و اختیار انسان، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، ۱۳۷۵
• جستارهایی در کلام جدید، انتشارات سمت و معاونت پژوهشی دانشگاه قم، ۱۳۸۱