اربعین جهانی دیگر

اربعین جهانی دیگر به مجموعه‌ای از متون، اشعار، داستان‌ها، مقالات و پژوهش‌هایی اشاره دارد که به موضوع اربعین حسینی، راهپیمایی میلیونی زائران به سمت کربلا، و پیامدهای فرهنگی و اجتماعی آن پرداخته‌اند.

این ادبیات در طول تاریخ، با تکیه بر روایت‌های عاشورایی و شهادت امام حسین، شکلی از حماسه، سوگ، و تجلی مذهبی یافته است. در قرون گذشته، مرثیه‌سرایی و شعرهای آئینی نقش کلیدی در گسترش فرهنگ اربعینی داشته و به مرور، جایگاه ویژه‌ای در میان شیعیان و به‌ویژه ایرانیان یافته است.

از دهه‌های اخیر، راهپیمایی اربعین به‌عنوان یک رخداد جهانی مورد توجه پژوهشگران، نویسندگان، و فیلم‌سازان قرار گرفته و تبدیل به بستری برای خلق آثار متعدد در زمینه‌های ادبی و هنری شده است.

از جمله ابعاد ادبیات اربعینی می‌توان به داستان‌ها و خاطرات زائران اشاره کرد که تجربه معنوی و سختی‌های سفر را روایت می‌کنند. این متون گاهی جنبه‌ای روحانی دارند و از معنای قیام حسینی در زمان معاصر الهام می‌گیرند.

در کنار آن، تحلیل‌های انتقادی پیرامون این راهپیمایی، از جمله جنبه‌های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی آن، نیز در قالب مقالات و کتب آکادمیک ارائه شده است. هرچند این آثار اغلب بر معنویت و اتحاد شیعیان تأکید دارند، برخی نقدها نیز به مسائل سازمان‌دهی و بهره‌برداری احتمالی سیاسی از این رویداد پرداخته‌اند.

راهپیمایی اربعین از جنبه‌ای اجتماعی نیز قابل‌بررسی است. این رویداد نه‌تنها بازتابی از وحدت شیعیان است بلکه نمایشی از پویایی‌های مذهبی در ایران و جهان اسلام به شمار می‌آید. حضور پررنگ ایرانیان در این مراسم، به‌ویژه پس از انقلاب اسلامی، نشان‌دهنده اهمیت این آیین در سیاست‌های فرهنگی ایران است.

بااین‌حال، برخی تحلیل‌ها به نقد این مراسم پرداخته‌اند و آن را به‌عنوان شکلی از نمایش قدرت نرم جمهوری اسلامی تعبیر کرده‌اند.

در عرصه جهانی، مراسم اربعین و ادبیات پیرامون آن هنوز به‌طور گسترده شناخته نشده، اما در سال‌های اخیر، مستندها و پژوهش‌هایی در غرب، به‌ویژه در حوزه مطالعات اسلام‌شناسی، به این موضوع پرداخته‌اند. برخی منابع غربی تلاش کرده‌اند این راهپیمایی را در چارچوب مفاهیمی مانند همبستگی دینی و مقاومت تفسیر کنند. بااین‌حال، همچنان کمبود منابع جامع و بی‌طرفانه در این زمینه احساس می‌شود.

درباره کتاب

اربعین و کربلا زمانی و مکانی است برای حرکت به سمت خدا و تجربه‌ای متعالی و قدسی در عروج قدسی‌رانی از ایمان دینی. در اربعین، امکان تجربه یک جهان دیگر فراهم می‌شود و با کنش‌هایی در این اجتماع دینی مواجه می‌شویم که به فراهم‌سازی امکان تجربه‌های متعالی بشر می‌شود.

تجربه‌ای که در اربعین اتفاق می‌افتد گویی یک خدا را در تاریخ باز می‌کند. بعد از مدت‌ها که خداوند از این عالم رحمت بریده و امکان ظهور او در این عالم به مکان‌ها و زمان‌های خاصی محدود شده است، با موج جدیدی از این ظهور و بروز مواجهیم و آنچه در اعمال و افعال انسان‌ها می‌بینیم نشانه‌ای از چنین بروز و ظهوری است.

درباره نویسنده

مسعود معینی‌پور، متولد سال ۱۳۵۹ در تهران، دانش‌آموخته حوزه علمیه قم و دارای مدرک سطح سه حوزه و دکتری دانشگاه معارف اسلامی است. وی عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم و استاد مطالعات سیاسی است.

اجرا و کارشناسی بیش از چهل برنامه رادیویی، سردبیری، اجرا، کارشناسی و نویسندگی بیش از صد برنامه زنده و تولیدی رادیویی و تلویزیونی در شبکه‌های مختلف صدا و سیما، عضویت در شورای سیاستگذاری چندین روزنامه، سردبیری فصلنامه علوم انسانی صدرا و نشریه رسائل از جمله سوابق علمی، فرهنگی و رسانه‌ای معینی‌پور است.

معینی‌پور همچنین تاکنون در برنامه‌های پگاه، تحول، پخش شبکه چهار به‌عنوان سردبیر، نویسنده و کار‌شناس مجری ایفای نقش کرده و همچنین در برنامه زاویه که یکی از مهمترین و پرچالش‌ترین برنامه‌های صداوسیما در طول سال‌های اخیر بوده، بیش از دو سال سابقه اجرا و سردبیری دارد.

سایر آثار

از دیگر آثار مسعود معینی‌پور می‌توان به عناوین اشاره نمود.

• الگوی توسعه سیاسی در اندیشه امام خمینی، دفتر نشر معارف، ۱۳۹۲؛
• حج و انقلاب اسلامی ایران، مشعر، ۱۳۹۴؛
• تاثیر انقلاب اسلامی در عرصه بین‌الملل در کلام امام خامنه‌ای، سراج اندیشه اسلامی، ۱۳۹۴؛
• مدنیت، عقلانیت، معنویت در بستر اربعین، شرکت انتشارات سوره مهر، ۱۳۹۴؛
• حوزه انقلابی: مسئولیت‌های ملی و فراملی (مصاحبه‌ها)، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ۱۴۰۲.