دوره کامل فقه استدلالی کتابی با موضوعیت دو شهید می باشد. این شهیدان عبارتند از شمس الدین محمد بن جمال الدین مکی بن احمد عاملی نبطی جزینی و زین الدین بن نورالدین علی بن احمد عاملی جُبَعی است.
این دو شهید مشهور به شهید اول و شهید ثانی هستند. به طور قطع میتوان گفت معروفترین اثر این دو شهید بزرگوار «الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه» و «فقه اللمعه الدمشقیه» است که از معتبرترین و مرجعترین کتب فقهی مورد تدریس در حوزههای علمیه شیعیان است.
درباره کتاب
کتاب دوره کامل فقه استدلالی در دو جلد چاپ شده است. در جلد نخست پس از بیان زندگینامه این دو شهید به شرح مسائل پیرامون طهارت، نماز، زکات، خمس، روزه، حج، جهاد، امر به معروف و نهی از منکر، کفارات، نذر، قضا، شهادات، وقف، عطایا، تجارت و دین میپردازد.
در جلد دوم دوره کامل فقه استدلالی مسائل مربوط به رهن، حجر، ضمان، حواله، کفالت، صلح، شرکت، مضاربه، ودیعه، عاریه، مزارعه، مساقات، اجاره، وکالت، شفعه، مسابقه (سوارکاری و تیراندازی)، جعاله، وصیت، نکاح، طلاق، خلع و مبارات، ظهار، ایلاء، لعان، اقرار، غصب، لُقَطعه، احیای مات، شکار، ذبح، خوردنیها و آشامیدنیها، میراث، حدود، قصاص و دیات مطرح میشود.
معرفی نویسنده
در وصف شهید اول در هفده سالگی ایشان و توسط استاد ایشان فخرالمحققین که خود از نوادر و نوابغ روزگار خود بود اینگونه آمده است: « من از شاگردم محمد بن مکی بیش از آنچه او از من استفاده نموده است استفاده کردم. این چنین توصیفی ضمن بینظیر و تکرار بودن آن، خود گویای مرتبه والا و ارزش و اهمیت این اثر شهید اول میتواند باشد.
شرح ظلم و ستمی که بر شهید اول رفته در وصف نمیگنجد. لیک به طور خلاصه باید گفت قاضی وقت شهر بیروت و صیدا پس از محاکمهای به ناحق، از توبه شهید اول نا امید گشت و هنگامی که نتوانست به هدف باطل خود دست یابد حکم به اعدام او داد.
در ادامه لباس مجرمین بر تن وی نمودند و ایشان را به ضرب شمشیر به قتل رساند. سپس بدن بیجان او را به دار آویخته و سپس سنگسار کردند. در آخر بدن سنگسار شده ایشان را در آتش سوزاندند. همانگونه که ذکر آن رفت شهید اول در آن هنگام ۵۲ ساله بود.
در شرح چگونگی شهادت شهید ثانی دو روایت از اعتبار بیشتری برخوردار است. ولی آنچه در هر دوی این روایات مشترک است توطئه بدخواهان مذهب شیعه در حق ایشان است. وی پس از این توطئهچینیها در مکه دستگیر و به استانبول برده شد و بدون اینکه او را نزد سلطان سلیمان، سلطان وقت عثمانی ببرند، کشتند.
ایشان در هنگام شهادت ۵۴ ساله بودند. جسد ایشان پس از شهادت به مدت سه روز رها شد و پس از آن نیز به دریا افکنده شد.
سایر کتب شهیدان
کتب شهید اول عبارتند از:
- المزار
- التکلیف
- الاعتقادیه
- مجامیع ثلثه
- البیان در فقه
- اختصار الجعفر
- الاربعون حدیثا
- الاربعون مساله
- الباقیات الصالحات
- الذکری در فقه امامیه
- المسائل ( مسائل ابنمکی)
- الدروس الشرعیه فی فقه الامامیه
- حاشیه ای بر قواعد اثر علامه حلی
- حـاشیه شرح ارشاد اثر علامه حلی
- اللمعه الدمشقیه (مرجع کتاب حاضر در ترجمه)
- القواعد الکلیه فی الاصول و الفروع (قواعد شهید)
- جامع البین یا الجامع بین شرحی الاخوین (شرح تهذیب الاصول از علامه حلی)
- النفلیه (بعدها شهید ثانی نیز شرحی بر آن نوشت و این اثر نیز با نام «الفوائد المکیه» در تهران به چاپ رسید.)
- الالفیه فی فقه الصلوه (بعدها شهید ثانی نیز شرحی بر آن نوشت و این اثر نیز با نام «المقاصد العلیه» در تهران به چاپ رسید.)
کتاب های شهید دوم عبارتند از:
- حقائق الایمان
- رساله فی الأدعیه
- رساله فی شرح بسمله
- رساله فی آداب الجمعه
- منظومه فی النحوو شرح آن
- کشف الریبه عن احکام الغیبه
- الفوائد العلیه فی شرح النفلیه
- المقاصد العلیه فی شرح الألفیه
- البدایه فی علم الدرایهو شرح آن
- روض الجنان فی شرح ارشاد الاذهان
- مسکّن الفؤاد عند فقد الاحبه و الاولاد
- غنیه القاصدین فی اصطلاحات المحدثین
- مسالک الافهام فی شرح شرائع الاسلام
- الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه
- مناسک الحج الکبیر و مناسک الحج الصغیر
- تمهید القواعد الأصولیه لتفریع الاحکام الشرعیه
- منیه المرید فی ادب المفید و المستفید (آداب تعلیم و تعلم)