دست‌هایش

دست‌هایش و داستان‌سرایی در ایران پس از اسلام به ویژه درباره وقایع دینی شیعه مانند عاشورا و واقعه کربلا، نقشی بنیادین در ترویج و تثبیت فرهنگ مذهبی شیعه در این منطقه داشته است. این روایت‌ها ابتدا به شکل شفاهی در میان عامه مردم و در مناسبت‌هایی همچون تعزیه و مجالس عزاداری بازگو می‌شدند و به تدریج در قالب مکتوب نیز ثبت شدند.

داستان‌هایی مانند مقاتل‌الحسین، که در آن جزئیات واقعه کربلا به تصویر کشیده شده، بخشی از ادبیات حماسی و دینی شیعه را تشکیل می‌دهد. این متون خاستگاه خود را در سنت‌های شفاهی و تاریخی دارند که تأثیری عمیق از منابع اولیه مانند احادیث و روایات گرفته‌اند.

در دوران معاصر، به‌ویژه پس از انقلاب اسلامی ایران، بازنمایی این وقایع به شکلی گسترده‌تر و با ابزارهای نوین ادامه یافت. هنرهای نمایشی همچون تعزیه‌خوانی، تولید فیلم‌های سینمایی مانند روز واقعه و مختارنامه، و همچنین سرودهای مذهبی نقش مهمی در بازنمایی این داستان‌ها داشته‌اند.

در این دوره، استفاده از رسانه‌های جمعی و آموزشی برای انتقال پیام‌های مذهبی، به ویژه پیام‌های عاشورایی، باعث گسترش دسترسی به این روایت‌ها شده است. قرابت فرهنگی ایرانیان با موضوعات عاشورایی را می‌توان به مفاهیمی همچون اهمیت مقاومت در برابر ظلم و عدالت‌خواهی بازگرداند که به طور عمیقی در سنت و فرهنگ ایرانیان جای گرفته است.

عاشورا به مثابه نمادی از ایستادگی در برابر استبداد، با اسطوره‌های باستانی ایران مانند مقاومت سیاوش یا کاوه آهنگر پیوندهایی دارد. علاوه بر این، تأکید بر شهادت و فداکاری در مکتب تشیع همخوانی عمیقی با روحیه تاریخی ایرانیان داشته است که به تقویت و گسترش این روایت‌ها در فرهنگ ایرانی منجر شده است.

بازتاب این وقایع در تاریخ غرب به ندرت یافت می‌شود و معمولاً به شکلی محدود به گزارش‌هایی از مورخان شرقی‌پژوه یا سفرنامه‌نویسان غربی که به ایران یا سرزمین‌های شیعی سفر کرده‌اند، دیده می‌شود. به طور مثال، برخی از مستشرقان مانند ادوارد براون و ویلیام مولزورث درباره تأثیر وقایع عاشورایی بر فرهنگ شیعه تحقیقاتی داشته‌اند. اما نگاه غرب به این داستان‌ها اغلب از دیدگاه مطالعات تطبیقی و تاریخی صورت گرفته است.

درباره کتاب

وقتی پا در علقمه گذاشت، حرارت غیرتش، رودخانه را به جوش آورد. آن‌ها می خواستند سد را بشکنند. ماه هاشمی علقمه را به جزر و مد واداشت، متلاطمش کرد. رود نمی‌دانست چه اتفاقی برایش افتاده است.

خود ماه به آب زده بود! عکس رویش که در آب علقمه افتاد، روز خورشیدش را فراموش کرد و دشت مهتابگیر شد، آب از جمال صورتش روشن گشت و نمی‌خواست از ماه دل بکند. او هشتمین شهید کربلاست؛ سوگواره‌ای به راه انداخت که آن سرش ناپیدا بود.

سوگواره ای که هم گهواره در آن بود و هم گوشواره، روضه حضورش در رودخانه را باید شنید و زار زار گریست. لب جویبار انار به دانه دانه شدن دچار شد؛ حقیقت را قطعه قطعه کردند! سردار، سرنگون شد اما علم، سرپا ماند بیرق که می‌جنبید، به اهل حرم رمق می‌بخشید؛ رمق مقاومت و…

درباره نویسنده

محمدحسن شاهنگی، متولد سال ۱۳۶۲، مدیر گروه ادب و هنر در مرکز پژوهش‌های جوان وابسته به پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی است. فعالیت‌های او عمدتاً در حوزه پژوهش ادبی و فرهنگی متمرکز بوده و آثار متعددی با رویکردهای نقد و تحلیل ادبی به نگارش درآورده است.

یکی از شناخته‌شده‌ترین آثار وی، کتابی است که به بررسی آثار نویسنده ایرانی رضا امیرخانی اختصاص دارد و در قالب میزگردهای تخصصی نقد و تحلیل شده است. این اثر در تحلیل ابعاد مختلف ادبی و موضوعی آثار امیرخانی نوشته شده است. موضوعات مورد علاقه وی علاوه بر نقد ادبی و مطالعات فرهنگی، وقایع کربلا و عاشورا و ادبیات حماسی، پایداری و مقاومت را شامل می‌شود.

سایر کتب

از دیگر آثار محمدحسن شاهنگی می‌توان به این عناوین اشاره نمود.

• فیلم‌نامه؛ تاریخ سینمای ایران، به نشر، ۱۳۹۸؛
• رفاه‌گستری کانون اندیشه جوان، ۱۳۹۸؛
• دل و دریا، سروش، ۱۴۰۰؛
• خون‌هایش، چاپ و نشر بین‌الملل، ۱۴۰۳.