نهادگرایی اقتصاد کنش جمعی

نهادگرایی اقتصاد کنش جمعی بر درک نقش فرآیند تکاملی و نقش نهادها در شکل‌دهی رفتار اقتصادی تمرکز دارد. تورستاین وبلن (Thorstein Veblen) با انتقاد از تئوری‌های اقتصادی ایستا که مرسوم‌تر بودند، بنیان‌های اولیه نگرش نهادگرایی را بنا نهاد.

از نگاه وبلن، نهادها نحوه استفاده از تکنولوژی را تعیین می‌کنند. از این رو، بین نهادهای «سودمند» (Instrumental) و نهادهای «تشریفاتی» (Ceremonial) تفاوت قائل شد. این تفاوت به «دیکوتومی وبلن» مشهور شد و مرکز توجه و تمرکز اصلی اقتصاد نهادگرایی واقع شد.

اقتصاد نهادگرایی بر مطالعه وسیع‌تر نهادها تأکید دارد و بازارها را نتیجه روابط درونی پیچیده، میان نهادهای گوناگون می‌داند؛ برای مثال، افراد، بنگاه‌ها، دولت‌ها، و هنجارهای اجتماعی نهاد به حساب می‌آیند. این نگاه اقتصاد نهادگرایی همچنان به عنوان یک رویکرد دگراندیشانه، پیشتاز در علوم اقتصاد باقی مانده‌است.

درباره کتاب

جان آر. کامونز، به عنوان یکی از مؤثرترین اندیشمندان در تاریخ اندیشه نهادی توانست با خلق مفاهیم جدید در اقتصاد بر پایه بنیان‌های حقوقی و آمیخته کردن این مفاهیم در یک منظومه فکری بر اساس اصول سه‌گانه اخلاقی چون عدالت، آزادی و مساوات، نظامی منسجم و عملیاتی را پایه‌گذاری نماید که تأکید آن بر اراده آزاد انسانی به جای نیروهای طبیعی در تعاملات و مبادلات اقتصادی است.

برای کامونز اندیشه‌پردازی با یک مهندسی معکوس آغاز می‌شود. بنا بر آنچه از فلسفه ذهن می‌دانیم می‌توان گفت: او قادر بود آنچه را که به صورت حسی و تجربی در ذهنِ عمیق و پرسشگر خود اداراک می‌نمود با استمداد از قوه فاهمه و قوه تخیل بالا به مفاهیمی مبدل سازد که قبلاً در اندیشه‌های اقتصادی و مکاتب پیشین نظیر آن وجود نداشت.

بدین گونه است که با ترکیب و تلفیق این مفاهیم و ساخت دادن به آن‌ها بر اساس اصول اخلاقی و آرمان‌های اجتماعی، پایه‌ها و استحکامات نظری اقتصادی‌اش بنیان نهاده می‌شود. هدف کامونز نه تنها ساخت بنیان‌های نظری و حقوقی اقتصاد بلکه حل و فصل تضادها و تبدیل به مباحث مسالمت‌آمیز است.

اقتباس بینش اولیه بسیاری از اندیشمندان و برندگان جایزه نوبل اقتصادی و پیشگامان مکتب نهادی جدید از جمله رونالد هری کوز، داگلاس سی. نورث، اولیور ویلیامسون، هربرت الکساندر سایمون، گونار میگدال و خانم الینور استروم، از مفاهیم بنیادی و جامعیت نظری که کامونز ابداع‌کننده آن بود، سرانجام منجر به خلق ناول، بسط مباحث نهادی و جریان‌سازی فکری در مباحث مختلف اقتصادی گردید.

درباره نویسنده

محمود متولی دارای مدرک دکتری اقتصاد از دانشگاه ایالتی اوکلاهما در ایالات متحده آمریکا است که آن را در سال ۱۳۶۰ شمسی اخذ نموده است؛ مدرک کارشناسی ارشد وی نیز از همین دانشگاه بوده است.

ایشان مدرک کارشناسی خود در رشته اقتصاد را از دانشگاه شهید بهشتی کنونی در سال ۱۳۵۴ در رشته اقتصاد اخذ نموده است. ولی همچنین یک دوره پسادکتری را در سال ۱۳۶۵ در رشته اقتصاد در دانشگاه هیتوتسوباشی، توکیو، ژاپن گذرانده است.

سایر کتب

عناوین کتب تألیفی و ترجمه‌ای محمود متوسلی بسیار متعدد است، که در زیر به برخی از عناوین متأخر آن‌ اشاره می‌نماییم.

تألیف

• اقتصاد آموزش و پرورش، سمت
• توسعه و دموکراسی: دلالت‌های آن برای ایران، انتشارات دانشگاه تهران
• نگاهی به رویکردهای بدیل: نهادگرایی و مکتب اتریش، دانشگاه امام صادق (ع)
• اقتصاد نهادی: پیشگامان نهادگرایی که علم اقتصاد را متحول کردند، دانشگاه امام صادق(ع)
• تجدید حیات اقتصاد نهادی؛ نگاهی به اندیشه های اقتصاددانان نهادی جدید، دانشگاه امام صادق

ترجمه

• نهادها و توسعه، دانشگاه امام صادق (ع)
• اقتصاد مکتب اتریش؛ نظم بازار و خلاقیت کارآفرینانه، چشمه
• علم اقتصاد از منظر علوم اعصاب؛ راهنمایی برای علم نوین تصمیم‌گیری، نشر انسان