نمایش های ایرانی ۱۳

نمایش های ایرانی به عنوان بخشی از میراث فرهنگی کشور، تاریخی کهن و پیچیده دارد که با آیین‌ها و مناسک مذهبی و اجتماعی ایرانیان در طول تاریخ پیوند خورده است. ریشه این نمایش‌ها به دوران باستان بازمی‌گردد، زمانی که آیین‌های مرتبط با طبیعت، اسطوره‌ها، و باورهای مذهبی در قالب نمایش‌های آیینی اجرا می‌شدند.

یکی از نمونه‌های اولیه، آیین‌های مرتبط با میترا و زرتشتیان است که در آن‌ها از عناصر نمایش برای ارتباط با جهان معنوی استفاده می‌شد. این سنت‌ها به تدریج در دوره اسلامی ایران با مراسم مذهبی مانند تعزیه تطبیق پیدا کردند​.

نمایش‌های ایرانی از نظر نوع و فرم به دسته‌های گوناگونی تقسیم می‌شوند. نمایش‌های آیینی مانند تعزیه، بخش بزرگی از نمایش مذهبی ایرانیان را تشکیل می‌دهند و بیشتر به وقایع تاریخی مذهبی، به‌ویژه در ارتباط با عاشورا، پرداخته‌اند.

این نوع نمایش که از دوره صفویه به اوج خود رسید، به دلیل همراهی با موسیقی، شعر، و روایت‌های حماسی، اهمیت زیادی دارد. از سوی دیگر، نمایش‌های عامیانه مانند تخته‌حوضی و خیمه‌شب‌بازی بیشتر برای سرگرمی‌های روزمره و بازتاب موضوعات اجتماعی طراحی شده‌اند​.

علاوه بر این، نمایش‌های رزمی و حماسی مانند نقالی و پرده‌خوانی از دیگر انواع نمایش‌های ایرانی‌اند که معمولاً داستان‌های شاهنامه و دیگر متون حماسی را روایت می‌کنند. این نمایش‌ها به تقویت هویت ملی و انتقال ارزش‌های حماسی به نسل‌های جدید کمک کرده‌اند. همچنین، نمایش‌های طنزآمیز عامیانه، مانند سیاه‌بازی، به مسائل اجتماعی و فرهنگی جامعه پرداخته و اغلب جنبه انتقادی دارند.

در عصر معاصر، با وجود تغییرات اجتماعی و فرهنگی، نمایش‌های سنتی همچنان مورد توجه قرار گرفته و در بسیاری از مناطق ایران اجرا می‌شوند. تلاش‌هایی برای احیای این هنرها از طریق پژوهش و مستندنگاری صورت گرفته است تا این بخش از میراث فرهنگی زنده بماند. نمایش‌های ایرانی نه تنها سرگرم‌کننده هستند، بلکه نقش مهمی در انتقال هویت، تاریخ، و ارزش‌های فرهنگی ایفا می‌کنند​.

درباره کتاب

کتاب نمایش های ایرانی اثر صادق عاشورپور مجموعه‌ای چند جلدی است که به بررسی هنرهای نمایشی سنتی ایران می‌پردازد. هر جلد از این مجموعه به موضوعی خاص در زمینه نمایش‌های ایرانی اختصاص دارد؛ از جمله نمایش‌های مذهبی، آیینی، عامیانه، و تأثیرپذیری آن‌ها از تحولات اجتماعی و فرهنگی.

این آثار با تأکید بر نقش نمایش در بازتاب فرهنگ دینی و اجتماعی ایرانیان، تاریخچه و گونه‌های مختلف این هنر را تحلیل می‌کند. به عنوان مثال، یکی از جلدهای این مجموعه به بررسی نمایش‌های عامیانه و ریشه‌های آن در تعزیه و تخته‌حوضی پرداخته است​.

درباره نویسنده

صادق عاشورپور (متولد ۱۳۳۲) نویسنده، کارگردان، و پژوهشگر هنرهای نمایشی است. او با تمرکز بر نمایش‌های آیینی و مذهبی در ایران، تلاش کرده تا ریشه‌ها و تحولات این هنر را بررسی و مستند کند.

فعالیت‌های وی نه‌تنها در تئاتر، بلکه در پژوهش‌های تئوریک درباره نمایش ایرانی نیز اهمیت زیادی دارد. عاشورپور با استفاده از نگاه تاریخی و فرهنگی، نمایش‌های ایرانی را به‌عنوان بخشی از هویت جمعی معرفی می‌کند​.

این کتاب به هنرهای نمایشی ایرانی به‌عنوان یکی از بازتاب‌های فرهنگی و اجتماعی پرداخته و ارتباط آن‌ها با باورهای آیینی و مذهبی بررسی می‌کند. نویسنده با تحلیل تاریخی نمایش‌های ایرانی، از نقش آن‌ها در انعکاس اعتقادات و تحولات فرهنگی سخن می‌گوید.

نمایش‌هایی مانند تعزیه و تخته‌حوضی نمونه‌هایی از بازتاب این پیوند میان مذهب و نمایش‌اند که به‌واسطه نمادها و روایت‌های خود، حس مشارکت جمعی را تقویت کرده‌اند. اثر در قالب مجموعه‌ای پژوهشی تلاش می‌کند جنبه‌های گوناگون این نمایش‌ها، از جمله تأثیرات تاریخی، اجتماعی و دینی را بررسی کند.

همچنین ویژگی‌های خاص آنها را مستند کند. نویسنده بر این باور است که نمایش‌های ایرانی بخشی جدایی‌ناپذیر از فرهنگ و هویت ملی هستند که درک آن‌ها نیازمند شناخت زمینه‌های تاریخی و اجتماعی است.

دیگر آثار

از دیگر آثار صادق عاشورپور می‌توان به این عناوین در حوزه نمایش‌های ایرانی، اشاره نمود.

• نمایش‌های ایرانی: نمایش‌های کیش زروان، سوره مهر، ۱۳۹۰؛
• نمایش‌های جنگ و دفاع مقدس (جلد ۶)، سوره مهر، ۱۳۹۲؛
• نمایش‌های ایرانی: نمایش‌های عامیانه (جلد ۷)، سوره مهر، ۱۳۹۳.