فقه و عرف

فقه و عرف دانشی اسلامی برای به دست آوردن احکام عملی یا تکالیف دینی مسلمانان است. موضوع علم فقه، افعال اختیاری مکلفین است و هدف از تدوین آن، ارائه مسائلی برای سامان بخشیدن به زندگی دنیوی مکلفین و سعادت اخروی آنان، از روی منابعی مانند قرآن و سنت است.

به گفته برخی فقها، از آنجا که به وسیله علم فقه، معرفت به شریف‌ترین معلومات، یعنی احکام الهی ایجاد می‌شود، پس این علم پس از معرفت به خداوند، از بهترین علوم به شمار می‌رود. برخی فقیهان، تحصیل علم فقه را با توجه به آیه نفر، واجب کفایی دانسته‌اند.

درباره قلمرو علم فقه میان فقهای مسلمان و صاحب‌نظران اختلاف نظر است. برخی، فقه را ناظر بر تمام جنبه‌های اجتماعی، سیاسی، نظامی و فرهنگی مکلفین دانسته‌اند و عده‌ای دیگر بر این نظرند که دانش فقه فقط عهده‌دار بیان حکم بخشی از مسائل مربوط به زندگی مکلفین است.

درباره کتاب

کتاب فقه و عرف به رابطه عرف و شریعت می پردازد. این کتاب سعی دارد نقش عرف را در استنباط احکام بیان نماید؛ و این کار را از خلال نوعی میانه‌روی پی می‌گیرد و از زیاده‌روی در مربوط دانستن یا نامربوط دانستن عرف به استنباط احکام پرهیز می‌نماید.

آسیب‌ها و شبهاتی که در این میانه در این رابطه فقهی ـ عرفی وجود دارد را نیز واکاوی می‌نماید و به سئوالات مطرح در این زمینه پاسخ می‌دهد. نویسنده کوشیده تا از زوایای جدیدی به رابطه فقه و عرف نگاه بیاندازد و به موضوعاتی بپردازد که در آثار پیشین مشابه، کمتر به آن‌ها توجه شده است؛

کتاب در سه بخش تنظیم شده است که بخش نخست آن به تبیین کلیات، تحلیل مفاهیم تحقیق و توضیح واژه‌های همسو پرداخته؛ در بخش دوم، که مشمول دو فصل مجزا است، از کارایی‌های عرف در استنباط احکام شرع سخن به میان می‌آید.

فصل نخست از کارایی استقلالی می‌گوید و فصل دوم به بیان کارایی ابزاری و موارد آن پرداخته است. بخش سوم، به بحث از پرسش‌ها، پاسخ ها و آسیب های موجود در مسیر کاربرد عرف در فقه، اجتهاد و شریعت می پردازد.

درباره نویسنده

ابوالقاسم علیدوست متولد سال ۱۳۴۰ است. پس از اتمام دوره دبستان، تحصیلات حوزوی‌اش را آغاز نمود. در سال ۱۳۵۴ وارد حوزه علمیه شیراز شد. در آن جا با آیت‌الله شهید دستغیب آشنا شد و در مدرسه ایمانیه شیراز با مدیریت شهید دستغیب دروس حوزوی را ادامه داد.

در سال ۱۳۵۵ به شهر قم مهاجرت کرد. از سال ۶١ در دروس خارج شرکت کرد و از سال ۶۲ رسماً در مدرسه المهدی قم که تحت نظر آیت‌الله گلپایگانی اداره می‌شد تدریس کتاب سیوطی را شروع کرد.

بعد از آن در مدارس رسول اکرم، رضویه، عترت، معصومیه، درس‌های کتاب سیوطی، مغنی و عموم کتب سطح را تدریس نمود. در سال ۷۱ ـ ۷۲ تدریس رسائل و مکاسب را در مدرسه آیت‌الله گلپایگانی آغاز کرد.

وی کفایه الاصول را در مدرسه فقهی امام محمد باقر تدریس نموده است. تفسیر قرآن را به صورت تدریس تخصصی از سال ۱۳۷۷ در مرکز تخصصی تفسیر و تدریس فلسفه تفسیر را در سال ۱۳۹۰ در مدرسه عالی خاتم‌الاوصیا شروع کرد.

سایر کتب

از سایر آثار ابوالقاسم علیدوست می‌توان به آثار زیر اشاره نمود:

• فقه و عقل
• مصادر فقه
• کتاب نظریه
• فقه هسته‌ای
• فقه پدیده‌های نوپیدا
• فقه و حقوق قراردادها
• سلسبیک فی اصول التجزیه و الاعراب
• صراط اندیشه و عمل هدایت علمی و پرورش طلاب