روش شناسی تاریخ در دو سه قرن اخیر، مدلی از علم و دانش است که تا حدی از دیگر علوم مستقل است. روششناسی شاخهها و گونههای مختلفی دارد که یکی از آنها روششناسی تاریخ است.
بدیهی است که کسانی که در حوزه تاریخ کار میکنند، حتماً به این روششناسی احتیاج دارند. اما این مطلب بدین معنا نیست که روششناسی فقط به کار تاریخ میآید، بلکه علوم دیگر نیز میتوانند از این روششناسی استفاده کنند. مثلاً ممکن است در یک مطالعه جامعهشناسی، مردمشناسی، زبانشناسی و بسیاری حوزههای دیگر از این متدولوژی استفاده شود.
درباره کتاب
کتاب روش شناسی تاریخ در واقع مجموعهای است از سلسله جلسات درسی احمد پاکتچی با عنوان «روششناسی تاریخ» که برای دانشجویان رشته تاریخ تشیع دانشکده ارتباطات دانشگاه امام صادق (ع) مورد تدریس قرار گرفته است.
به عنوان مدخل کتاب از ابزارهای اصلی پژوهشگر فهرستی ارائه و تعریف میشود. کتاب در ادامه به ردهبندی و ارزشیابی اطلاعات و چگونگی به کارگیری آن در گزارشها میپردازد. سپس بحث مطالعات جانبی تاریخ مطرح میشود و در ادامه عناصر فرهنگی، زبانشناسی و نامشناسی و نقش آن در پژوهشهای تاریخی مورد طرح قرار میگیرد.
در فصول بعدی از جغرافیای تاریخی و نقشآفرینی آنها در حوادث و جریانهای تاریخی سخن به میان آمده است. گاهشماری و گونههای آن و سپس رویکردهای گوناگون در تحلیل اطلاعات از دیگر مباحث کتاب است. همچنین به ساختارگرایی در تاریخ و سازمندگرایی در تاریخ نیز پرداخته میشود.
کتاب دارای ضمائمی نیز هست که با موضوعات رویکردهای تحلیل اطلاعات، مکاتب تاریخپژوهی و نقاط تمایز آنها و تضادهای دوگانه در مقولات دینی ارائه شدهاند.
درباره نویسنده
احمد پاکتچی، متولد ۱۳۴۲ در تهران است. وی متخصص علوم قرآن و حدیث، عضو شورای عالی علمی مرکز دائرهالمعارف بزرگ اسلامی و همچنین سفیر ایران در سازمان یونسکو است.
وی عضو پیشین هیئت علمی دانشگاه امام صادق بوده و در حال حاضر، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی است. او همچنین سرپرست پیشین پژوهشکده دانشنامه نگاری در پژوهشگاه علوم انسانی نیز بوده و مدیر کنونی گروه نشانهشناسی هنر در فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران است.
از سوابق علمی اجرایی وی میتوان به این موارد اشاره نمود:
- مدیر گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه امام صادق، از سال ۱۳۷۸ تا ۱۳۹۵
- مدیر گروه نشانهشناسی هنر، فرهنگستان هنر ایران، از سال ۱۳۸۶ تا کنون
- عضو گروه نشانهشناسی هنر، فرهنگستان هنر ایران، از سال ۱۳۸۱ش تا کنون
- عضو شورای عالی علمی مرکز دائرهالمعارف بزرگ اسلامی از سال ۱۳۶۸ تا کنون
- مدیر گروه فقه، علوم قرآنی و حدیث دائرهالمعارف بزرگ اسلامی، از سال ۱۳۷۰ تا ۱۳۹۳
- عضو هیئت علمی مؤسسه مطالعات روسیه، آسیای مرکزی و قفقاز (ایراس)، از سال ۱۳۸۳ش تاکنون
- عضو وابسته گروه مطالعات روسیه و اروپای شرقی، مؤسسه مطالعات آمریکای شمالی و اروپا، دانشگاه تهران، از سال ۱۳۸۴ تا کنون
سایر کتب
از سایر آثار احمد پاکتچی میتوان به عناوین زیر اشاره نمود.
- تاریخ تفسیر
- ماهیت علوم قرآن
- روش تحقیق عمومی
- ایران: تاریخ، فرهنگ، هنر
- درسگفتارهایی درباره نقد متن
- اسلام: پژوهشی تاریخی و فرهنگی
- علل الحدیث، به ضمیمه بازشناسی متن مصباح الشریعه
- مولد امیرالمؤمنین نصوص مستخرجه من التراث الاسلامی
- مکاتب فقه امامی ایران پس از شیخ طوسی تا پایگیری مکتب حله
- مایههای فلسفی در میراث ایران باستان: پیجویی شاخصهها برای ردهبندی مکاتب مزدایی