مقدمه علم حقوق در ایران

مقدمه علم حقوق در ایران برگرفته از حقوق اسلامی و حقوق رومی ـ ژرمنی (به طور خاص حقوق فرانسه) است. حقوق اسلام حقوق مذهبی است، یعنی قواعد آن از شریعت اسلام و دیگر آموزه‌ها سرچشمه گرفته شده است و از نظر روش استنباط حکم و وسایل فنی آن، با سیستم رومی ـ ژرمنی شباهت بیشتری دارد تا با سیستم کامن‌لا (به انگلیسی: Common law).

بر خلاف عقیده بسیاری از حقوقدانان که معتقدند نظام حقوقی ایران یک نظام فقهی محض است، نظام حقوقی ایران ترکیبی از نظام حقوقی کامن‌لا و رومی ـ ژرمن است؛ زیرا اهمیت رویه قضایی و اصل آن را در نظام حقوقی ایران نمی‌توان انکار نمود.

آرای وحدت رویه در حکم قانون است، بنابراین در موارد خاصی می‌توان به آن‌ها استناد نمود. در موارد بسیاری به دلیل سکوت قانون رویه قضایی به ناچار دست به کار شده و به صدور آرای وحدت رویه اقدام می‌کند که در نتیجه آن احکام دادگاه‌ها منتشر شده و در موارد مشابه بعدی مورد استناد قرار خواهد گرفت.

درباره کتاب

کتاب مقدمه علم حقوق و مطالعه در نظام حقوقی ایران اثری پرمخاطب از ناصر کاتوزیان پدر علم حقوق ایران است. این کتاب برای دانشجویان حقوق تدوین یافته تا مقدمه‌ای بر تحقیقات و مطالعات آینده آنان باشد. هدف این است که ذهن دانشجو آماده فرا گرفتن مطالب اصلی این دانش شود و پیش از گام نهادن در راهی چنین دشوار، به اجمال آن را بشناسد.

درس «مقدمه علم حقوق و مطالعه در نظام حقوقی ایران» در دو باب تدوین شده است. در باب نخست گفتگو از «قواعد حقوق» آغاز می‌شود و در واقع «کلیات حقوق» است که برای رعایت تناسب درس و تطبیق با قوانین جدید، با تغییراتی خلاصه شده است.

گاه نیز نظرهای تازه در ویرایش آن لحاظ شده است. باب دوم کتاب مختص «حق فردی» است و مسائلی از حقوق خصوصی ایران در آن مطرح می شود که در «کلیات حقوق» نیامده است. این اثر به عنوان مقدمه‌ای جهت آشنایی با علم حقوق، ترکیبی از مطالب گوناگون فلسفه حقوق و شعبه‌های حقوق خصوصی است.

نویسنده کتاب کوشیده است با ساده کردن و گردآوری نظریه‌های کلی حقوق، دانشجویان را با شیوه‌های علمی تحقیق آشنا سازد و معلومات عمومی لازم را در اختیارشان بگذارد. این کتاب کار خود را از مشاهده نظام حقوقی، تحقیق در عناصر پایدار و ساخت ارگانیک آن آغاز می کند تا مفاهیم و فنون و روشها و مهمترین ساخت‌های عقلانی را استخراج کند.

درباره نویسنده

امیر ناصر کاتوزیان متولد ۱۳۱۰ و درگذشته ۱۳۹۳، حقوق‌دان، استاد ممتاز دانشکده حقوق دانشگاه تهران، وکیل پایه یک کانون وکلای دادگستری و قاضی سابق دادگستری بود. او را پدر علم حقوق ایران می‌دانند. بیشتر کتاب‌های او از منابع اصلی درس حقوق مدنی دانشجویان حقوق به‌شمار می‌رود.

وی درتاریخ ۱۴ بهمن ۱۳۸۳، نشان درجه یک فرهنگ و هنر را از ریاست جمهوری وقت دریافت نمود. وی همچنین در نوشتن و تدوین پیش‌نویس اولیه قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران شرکت داشت.

سایر کتب

سایر کتاب های ناصر کاتوزیان عبارت است از:

• ارث، نشر دادگستر
• اموال و مالکیت، نشر میزان
• اموال و مالکیت، نشر میزان
• نقد رویه قضایی، نشر جنگل
• حقوق انتقالی، نشر دادگستر
• نظریه عمومی تعهدات، نشر میزان
• توجیه و نقد رویه قضایی، نشر دادگستر
• عقود معین (۴جلد)، انتشارات گنج دانش
• فلسفه حقوق (۳جلد)، انتشارات گنج دانش
• حقوق خانواده (۲جلد)، انتشارات گنج دانش
• ایقاع، نظریه عمومی ـ ایقاع معین، نشر میزان
• تحولات حقوقی خصوصی، انتشارات گنج دانش
• وصیت در حقوق مدنی ایران، انتشارات گنج دانش
• کلیات حقوق، نظریه عمومی. شرکت سهامی انتشار
• قواعد عمومی قراردادها (۵ جلد)، انتشارات گنج دانش
• شیوه تجربی تحقیق در حقوق. شرکت سهامی انتشار
• مسوولیت ناشی از حوادث رانندگی، انتشارات دانشگاه تهران
• اعمال حقوقی، دوره مقدماتی حقوق مدنی. انتشارات گنج دانش
• الزام‌های خارج از قرارداد، ضمان قهری، (۲جلد)، انتشارات گنج دانش
• قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی، (تاکنون ۶۰ بار تجدید چاپ شده‌است) نشر میزان
• الزام‌های خارج از قرارداد، جلد سوم، بیمه مسئولیت مدنی، ویرایش سوم، همراه دکتر محسن ایزانلو

همچنین می توان به کتاب های دیگری که توسط ایشان به چاپ رسیده است اشاره نمود:

• مبانی حقوق عمومی. نشر میزان
• گامی به سوی عدالت، نشر میزان
• اعتبار امر قضاوت شده. نشر میزان
• وقایع حقوقی، انتشارات گنج دانش
• گویاتر از گفتارها، انتشارات گنج دانش
• اثبات و دلیل اثبات (جلد۱)، نشر میزان
• گفتگوهای مطبوعاتی. شرکت سهامی انتشار
• مسئولیت ناشی از عیب تولید، دانشگاه تهران
• گذری بر انقلاب ایران، مجموعه مقالات، شخصی
• عدالت قضایی، گزیده آراء ناصر کاتوزیان، نشر دادگستر
• درس‌هایی از عقود معین (۲جلد)، انتشارات گنج دانش
• شفعه، وصیت و ارث، دوره مقدماتی حقوق مدنی، نشر دادگستر
• حقوق خانواده، دوره مقدماتی، تک جلدی. نشر دادگستر، نشر میزان
• آزادی اندیشه و بیان (برنامه عمران سازمان ملل متحد) انتشارات دانشکده حقوق دانشگاه تهران